میزان استخراج از معادن ایران از اهداف چشم‌انداز اسناد بالادستی عقب مانده‌است. بررسی‌ها نشان‌می‌دهد یکی از علل مهم این عقب‌افتادگی، به‌روز نشدن و فرسودگی تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در استخراج است. به نظر شرکت‌ها چندان توجهی به این حوزه نداشته‌اند و تعداد شرکت‌هایی که به این مسئله ورود کرده‌اند، نادر است. شرایط تحریمی امکان به‌روزرسانی تجهیزات و ماشین‌آلات را سخت‌تر از قبل کرده است. این مسئله می‌تواند در بعد کلان، با کاهش استخراج و تولید معادن به‌دلیل مستهلک شدن تجهیزات، رشد اقتصادی کشور را نشانه بگیرد و تضعیف کند.
سه عامل اصلی موجب استهلاک ظرفیت‌های مولد در بخش معادن طی یک دهه گذشته بوده است. عامل اول تحریم‌های خارجی است که مانع واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی و همچنین جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در معادن کشور بوده است. عامل دوم، کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولتی در اکتشافات معدنی و ایجاد زیرساخت‌های اساسی بوده است. عامل سوم نیز، بی‌ثباتی سیاست‌های کلان اقتصادی و نااطمینانی‌های موجود در اقتصاد بوده است که انگیزه سرمایه‌گذار ان را نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش معادن کاهش داده است. به‌طور طبیعی این نگرانی وجود دارد که روند استهلاک دارایی‌های سرمایه‌ای در بخش معادن، به‌رغم افزایش کوتاه‌مدت در تولیدات معدنی، در سال‌های آتی منجر به افت شدید تولیدات معدنی شود.
با وجود مزیت‌ها و قابلیت‌های بخش معادن و صنایع معدنی در اقتصاد ایران، این بخش همزمان با موانع و تنگناهای متعددی نیز روبه‌رو است. از جمله باید به موانع و چالش‌های کلان اشاره کرد که مهم‌ترین آن بی‌ثباتی سیاست‌های ارزی، رابطه مالی غیرشفاف و ناپایدار معادن با دولت، الگوی ناکارآمد تعیین بهره مالکانه و دخالت‌های قیمتی دولت در حوزه معادن و صنایع معدنی است. علاوه بر آن، در اغلب مناطق و حوزه‌های معدن‌خیز کشور به‌ویژه مناطق مرکزی و شرقی کشور، ضعف‌ها و نواقص بسیاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای و زیرساخت‌های انرژی و آب وجود دارد. ضمن آنکه ملاحظات توسعه پایدار و تعارضات حل‌نشده معادن با محیط زیست نیز به‌عنوان یک مانع بر سر راه توسعه بخش معادن محسوب‌می‌شود.
باید به این نکته توجه داشت که چنانچه تجهیزات و دستگاه‌های نو و قابل‌استفاده مناسب در اختیار فعالان معدنی قرار گیرد، بهره‌وری بخش معدن به‌مراتب از شرایط فعلی بیشتر خواهد شد. نمی‌توان تأثیر ماشین‌آلات معدنی را تنها بر هزینه‌های نهایی تولید دانست چراکه هرچه تجهیزات معدنی بهتر و کارآمدتر باشند، معدن کاران با شرایط بهتری توانایی فعالیت خواهند کرد و همچنین ذخایر معدنی باکیفیت بهتری شناسایی، استخراج و فرآوری خواهند شد؛ بنابراین می‌توان گفت به‌طورکلی کیفیت فعالیت‌های معدنی به وجود تجهیزات مناسب وابسته‌است.
نعمت الهی ادامه‌داد: محدودیت‌های مختلف واردات تجهیزات موردنیاز بخش معدن از سوی دولت، راه تأمین ماشین‌آلات را برای فعالان این عرصه ناهموار کرده و انتظار می‌رود در ادامه دولت با نگاهی فراخ‌تر و تسهیل گرایانه‌تر نسبت به مسائل مهم معادن به تصمیم‌سازی بپردازد.
روزگار معدن: 1402/10/24
