در دهه چهل شمسی که معدن کاری به‌شکل مدرن وارد ایران شد، معادن زغالسنگ از اولین معادنی بودند که با استفاده از تکنولوژی آن زمان آغاز به کار کردند.
در این موجی که ایجاد شد، اکتشافات گسترده‌ای در کشور صورت گرفت و معادن زیادی فعال شدند تا زغالسنگ مورد نیاز صنعت فولاد را فراهم کنند اما متأسفانه پس از عبور از این موج، معادن زغالسنگ کشور از توسعه و نوسازی بازماندند و من به جرئت می‌توانم بگویم که به‌جز یکی از معادن بزرگ، سایر معادن از همان تکنولوژی‌های قدیمی دهه چهل استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که بقیه صنایع به‌مرور توانستند تا حدی خودشان را با تکنولوژی‌های روز دنیا تطبیق دهند.
این روند در حالی پیش می‌رود که توسعه تکنولوژی در این صنعت یک نیاز اساسی و ضروری است؛ چرا که صنعت زغالسنگ وابستگی زیادی به نیروی انسانی دارد و امنیت جانی و سلامت معدن‌کاران در این صنعت بسیار حائز اهمیت است. ما نمی‌توانیم همچنان با فناوری نیم قرن گذشته کار کنیم و انتظار داشته‌باشیم ایمنی در معادن رعایت شود؛ چرا که این امر وابسته به استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات به‌روز و مدرن است تا بتواند خطرات پیشِ روی معدن‌کاران زغالسنگ را مرتفع کند.
علت دیگر ضرورت توسعه معادن زغالسنگ کشور این است که نیاز صنایع کشور به این ماده معدنی رو به افزایش است؛ در حال حاضر حدود ۳.۶ میلیون تن کنسانتره زغالسنگ مصرف می‌شود، در حالی که ما حدود ۱.۶ میلیون تن تولید کنسانتره داریم. با این شرایط، ماشین‌آلات قدیمی و فرسوده معادن ما کشش تولید بیشتر را ندارند و حتی با این تکنولوژی فعالیت در معادن زغالسنگ اقتصادی و به‌صرفه نیست.
عدم نوسازی و توسعه باعث شده ما از چرخه رقابت جهانی حذف شویم؛ در حالی که ایران یکی از کشورهای غنی از نظر ذخایر زغالسنگ است و حدود ۲ میلیارد تن ذخیره قطعی در کشور ما اکتشاف شده‌است؛ بنابراین ما باید بتوانیم حداقل به‌راحتی نیاز کشور را تأمین کنیم، نه اینکه تبدیل به واردکننده کنسانتره زغالسنگ شویم.
سال گذشته حدود ۷۰۰ میلیون دلار واردات کنسانتره زغالسنگ صورت گرفت؛ در صورتی که تنها بخشی از این ارز برای تأمین ماشین‌آلات به‌روز و تکنولوژی‌های جدید صرف شود، بخش زیادی از مشکلات و چالش‌های این صنعت حل می‌شود.
تأمین ارز واردات؛ بزرگ‌ترین چالش صنعت زغالسنگ
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که فعالان این صنعت با آن مواجه هستند، تأمین ارز مورد نیاز است؛ حتی برای انجام امور جاری ارز مورد نیاز تأمین نمی‌شود، چه برسد به اینکه بخواهیم نوسازی و واردات ماشین‌آلات داشته‌باشیم. بزرگ‌ترین معدن زغالسنگ ایران که سهم ۳۰ درصدی از تولید دارد، به‌شدت با چالش تأمین ارز روبه‌رو است. این معدن با ماشین‌آلات محدودی کار می‌کند و در صورتی که برای انجام برخی امور نیاز به توقف این ماشین‌آلات باشد، کل تولید معدن می‌خوابد؛ در حالی که معادن بزرگ دنیا تعدادی ماشین‌آلات رزرو دارند که در چنین شرایطی فعالیت معدن متوقف نشود.
ایمنی، رکن اول صنعت زغالسنگ
مواقعی که حادثه‌ای در معادن زغالسنگ رخ می‌دهد، برخی مسئولین به بازدید از محل حادثه می‌روند و علت حادثه را بررسی می‌کنند و در مقطعی از زمان، برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی تصمیماتی گرفته شده و سپس به فراموشی سپرده می‌شود؛ در حالی که تنها راه پیشِ روی ما توسعه تکنولوژی در این صنعت است و این مهم در حال حاضر تنها از طریق واردات ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن قابلیت تحقق دارد. ما نباید با این تفکر جلو برویم که چرخ را از نو اختراع کنیم، بلکه باید بتوانیم از فناوری‌های روز دنیا در جهت توسعه صنعت‌مان استفاده کنیم تا هم ایمنی مورد نیاز تأمین شود و هم تولید را به‌لحاظ کمی و کیفی افزایش دهیم.
تجهیزات قدیمی زغال‌شویی، علت هدر رفت ثروت ملی
چالش دیگر صنعت ما در بخش فراوری است. پس از استخراج زغالسنگ باید از طریق زغال‌شویی عیار آن را افزایش دهیم و خلوص کربن بیشتر شود. متأسفانه تکنولوژی کارخانه‌های فراوری کشور ما نیز بسیار قدیمی است و بخش قابل توجهی از زغال تبدیل به باطله می‌شود و ما نمی‌توانیم آن را با عیار بالایی استحصال کنیم. در واقع چالش تکنولوژی در بخش فراوری بسیار جدی‌تر است؛ چرا که ثروت ملی ما هدر می‌رود.
دولت جدید شرایط را برای واردات ماشین‌آلات مدرن فراهم کند
اگر ما مدعی این هستیم که یکی از پانزده کشور برتر معدنی دنیا هستیم و کشور ما قابلیت این را دارد که بخش معدن آن جای نفت را بگیرد، باید عملیات معدن کاری ما و توسعه این بخش با ادعای‌مان مطابقت داشته‌باشد؛ در حالی که این گونه نیست و متأسفانه بخش معدن از عدم توسعه تکنولوژی رنج می‌برد و ما نمی‌توانیم به‌خوبی از این نعمت خدادادی بهره‌مند شویم.
انتظار ما از دولت جدید این است که برنامه جدی برای توسعه این بخش داشته‌باشد و واردات تکنولوژی و نوسازی ماشین‌آلات و تجهیزات را تسهیل کند تا امکان افزایش بازدهی فعالیت‌های معدن کاری وجود داشته‌باشد. بخش معدن زیربنای بسیاری از صنایع کشور است و بخش قابل توجهی از صنایع پایین‌دستی ما بدون عملیات معدن کاری که صرف اقتصادی هم داشته‌باشد، عملاً قادر به رفع نیاز خود نیستند.
معدن مدیا
